Gmina Gdów otrzymała dotację na renowację Pomnika Rachel na gdowskim cmentarzu

Uchwałą nr XVII/227/25 z dnia 28 kwietnia 2025 r. Sejmik Województwa Małopolskiego rozstrzygnął konkurs pn. „Małopolska Pamięta – zachowanie miejsc pamięci historycznej”. „Prace konserwatorskie i restauratorskie Pomnika – Mogiły Powstańców Krakowskich na cmentarzu w Gdowie z 1906 r.” - to nazwa zadania, na które Gmina Gdów pozyskała dotację w wysokości 20 000 zł. Całkowity koszt prac wyniesie 48 369,75 zł, z czego 28369,75 zł będzie pochodzić z budżetu gminy. 

Prace restauratorskie i konserwatorskie obejmą między innymi konserwację rzeźby Rachel wieńczącej pomnik, konserwację marmurowych płyt z inskrypcją, detal architektoniczny prosty, konserwację metalowego łańcucha oraz uporządkowanie terenu wokół pomnika. Zakończenie prac planowane jest we wrześniu br. 

- 26 lutego 1846 r. podczas powstania krakowskiego oddział płk. Suchorzewskiego został w Gdowie zaskoczony przez oddział austr. płk. Benedecka i chłopów. „Kosynierzy, przyciśnięci do muru cmentarnego przez bandy chłopskie, próbowali rozpaczliwie się bronić (….) stracili nadzieję (…) rzucili na ziemię kosy, błagając o litość. Niestety (….) zostali wycięci przez chłopów”. Zginęło 154 powstańców, 6 uciekających zabito i pochowano w Kunicach, 8 w Winiarach. Straty wojska austriackiego to 1 koń ranny w nogę. Zwłoki powstańców złożono w dołach na pastwisku (cmentarz). Właścicielka Gdowa Konstancja Fihauserowa z córkami usypały kopczyk bez krzyża. W 1850 r. gdowianie usypali 2 mogiły. W 1896 r. z pomocą OSP w Gdowie, usypano większy kopiec. W 1906 r. odsłonięto na kopcu „pomnik Rachel” autorstwa W. Samka z Bochni. W 1946 r. zaproszono na akademię w domu katolickim. W 1000 – lecie Państwa Polskiego kwiaty zasłoniły kopiec a obchody dokumentowała Polska Kronika Filmowa i Polskie Radio.

Na Kopcu – Mogile na cmentarzu w Gdowie jest Pomnik Rachel opłakującej synów poległych za Ojczyznę, u stóp stoi orzeł - symbol “powstańca krakowskiego” wracającego do gniazda i dążeń do niepodległości. Na belce krzyża „BOŻE ZBAW POLSKĘ”. 3 tablice:

1. "Rachel płacząca synów swoich i nie chciała się dać pocieszyć iż ich nie masz" (Jeremiasz XXXI). „POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ POD GDOWEM 1846 – 1906 R. R.I.P.”
2. Tablica dedykowana dowódcy konnego oddziału: „Ś.P. MICHAŁ ROTTERMUND Z PRZYBRODZA DOWÓDCA ODDZIAŁU POWSTAŃCZEGO POD GDOWEM SPOKÓJ JEGO DUSZY”
3. Lista powstańców, w tym z Gdowa.

Pomnik jest dziełem Wojciecha Samka z Bochni. Fundatorami społeczeństwo Gdowa: rodzina Rottermunda i Siedleckiego a także uczestnik powstania - A. Benoe z Niegowici. Staraniem samorządu Gminy Gdów zamontowano barierę bezpieczeństwa i dokonano nasadzeń. Konserwacji wymagają jednak rzeźba z wapienia pińczowskiego, postument i słupy z piaskowca, tablice z marmuru, łańcuchy. Niezbędne jest czyszczenie mechaniczne, uzupełnienie ubytków, zakup piaskowca, konserwacja ogrodzenia i uporządkowanie terenu.

Pomnik Rachel pod krzyżem na szczycie Kopca – Mogiły na cmentarzu w Gdowie to miejsce pamięci, hołd poległym za Ojczyznę. Ma wartość artystyczną - powstał w pracowni Wojciecha Samka. Oddaje hołd powstańcom i podkreśla tragizm dziejów, jego symbolika jest związana z ideą martyrologii narodowej, a kompozycja rzeźbiarska łączy elementy historyczne, religijne i patriotyczne. „BOŻE ZBAW POLSKĘ” podnosiło ducha narodu. Alegoria Matki Ojczyzny i orła tworzy przesłanie o walce i nadziei. Kopiec - forma mogiły zbiorowej przywołuje tradycyjne sposoby upamiętnienia poległych. Tragiczny finał bitwy gdowskiej 1846 r. skłania do refleksji: o istocie powstania krakowskiego, rzezi galicyjskiej i sytuacji chłopów pod zaborami. Pamięć o poległych, dowódcy oddziału konnego M. Rottermundzie jest wciąż żywa. W urzędzie gminy wisi obraz bitwy M. Wątorskiego. W 2026 r. przypada 180. rocznica bitwy. Samorząd planuje uroczyste obchody. Pamięć o przeszłości jest fundamentem przyszłości narodu. Gdów i Małopolska pamiętają

- podkreślono we wniosku o dotację. 

„Małopolska Pamięta" to program, w ramach którego małopolskie gminy mogą ubiegać się o dofinansowanie na realizację projektów związanych z miejscami pamięci historycznej.