Historia i tradycja

HERB GMINY

ZNANI LUDZIE

I. Z KART HISTORI

Pierwsza źródłowa wzmianka o miejscowościach z terenu obecnej gminy pochodzi z roku 1220 i dotyczy wiosek Bi(e)lczyce oraz Fałkowice, natomiast w dokumencie wystawionym przez księcia Bolesława Wstydliwego z roku 1262 znajduje się zapis o nadaniach ziemskich dla rycerza Dzierżykraja z Półkoziców z Niegowici. Ćwierć wieku później, w roku 1288, wymieniony jest inny przedstawiciel rodu Półkoziców – Mironka. Miejscowość o nazwie Gdów z pewnością już istniała, gdyż pod rokiem 1272 odnotowana jest informacja o Szreniawicie – komesie (rycerzu) Zbigniewie z Gdowa.

Jak wspomniano wyżej, skąpa wiedza o właścicielach wiosek ziemi gdowskiej w XIII w. pochodzi z nielicznych zachowanych dokumentów kościelnych i książęcych. Wynika z nich, że byli tu obecni przedstawiciele rodów pieczętujących się w 2 poł. XIV w. następującymi herbami: Szreniawa lub Drużyna, Półkozic, Strzemię, Jastrzębiec, Strzegomia, Topór i Stary Koń, a nieco później (2 poł. XIV w.) rody pieczętujące się herbami Rawicz i Zadora.

Więcej informacji o rodach rycerskich pojawia się w 2 poł. XIV w., kiedy to prawie wszystkie wioski przeniesione lub zorganizowane zostały na podstawie prawa niemieckiego. Wtedy to wszelkie spory ziemskie rozstrzygał Sąd Grodzki Prawa Niemieckiego na Zamku Krakowskim. Zachował się cały szereg wyroków i orzeczeń tegoż sądu, stąd sporo wiemy o Strzemieńczykach w wioskach położonych w północnej części gminy, o Półkozicach w Niegowici i później w Niewiarowie oraz innych okolicznych miejscowościach, o Wielopolskich herbu Stary Koń w Gdowie czy o prawach mieszkańców Szczytnik i Świątnik jako poddanych kustosza katedry wawelskiej. Wiemy o posiadłościach prepozyta kościoła Bożego Ciała na Kazimierzu (ob. Kraków), ale to już wiek XV. Wiemy również o posiadłościach królewskich w Pierzchowie i Pierzchowcu oraz wioskach stanowiących uposażenie starostów dobczyckich, tj.: Winiary, Hucisko (Kamyk) i Niżowa.

Na terenie gminy znajdowały się również bardzo rzadko spotykane w innych rejonach Małopolski wioski, które zapewne zasiedlone zostały jeszcze w XII, XIII w. (może wcześniej) przez drobne rycerstwo (późniejszą szlachtę zagrodową), włodyków (nie mylić z włodarzami, czyli kmieciami zwolnionymi z powinności wobec pana wsi, ale w zamian zarządzającymi folwarkiem i innymi jego dobrami) oraz wolnych kmieci. Drobnego rycerstwa i włodyków najwięcej znajdujemy w wioskach położonych na prawym brzegu Raby: Podolany, Zagórzany, Zalesiany i Zręczyce, chociaż możliwe, że byli oni także w Starej Wsi, Wieńcu, Podegrodziu, Klęczanie i Stryszowej. W Zagórzanach i Zręczycach zamieszkiwało co najmniej kilkunastu przedstawicieli drobnego rycerstwa i włodyków. Pieczętowali się różnymi herbami, m.in.: Gryf (tak podaje Długosz), Szreniawa, Strzemię albo herbem Pogonia. Herb Pogonia był uszczerbionym herbem Pogoń Litewska, który nadawali włodykom, kmieciom i mieszczanom za zasługi wojenne pierwsi Jagiellonowie: Władysław Jagiełło po wiktorii grunwaldzkiej, Władysław III Warneńczyk, a także Kazimierz Jagiellończyk w okresie wojny trzynastoletniej.

W późniejszych latach niewielu przedstawicieli szlachty pieczętowało się tym herbem, gdyż spotykał się on z ostracyzmem ze strony starych herbowych rodów. Wspomniani włodycy posiadali przywileje podobne do szlachty (prawo własności, prawo do swobodnego obrotu ziemią, gwarantowaną nieusuwalność z ziemi, ale i prawo jej opuszczania, nie odrabiali m.in. pańszczyzny itd.), ale nie posiadali za to pełnych praw szlacheckich, m.in. prawa do herbu. Ich status przypominał nieco status sołtysów dzierżących folwarki sołtysie. Wywodzili się z tzw. drobnego rycerstwa służebnego, pełnili służbę w warowniach, byli szeregowym rycerstwem (pieszym) w czasie wojny.

Włodzimierz Chorązki
GMINA GDÓW - od średniowiecza do współczesności

II.POŁOŻENIE

Gmina Gdów leży w samym sercu Małopolski, w powiecie wielickim, 30 km na południe od Krakowa na przecinających się szlakach komunikacyjnych Myślenice - Bochnia ( droga wojewódzka nr 967) i Kraków - Wieliczka – Limanowa ( droga wojewódzka nr 966). Od północy graniczy z drogą krajową nr 4 Kraków- Tarnów. Jest oddalona o ok. 14 km od autostrady A4.

• Gmina Gdów sąsiaduje: od zachodu z Gminą Dobczyce, od wschodu z Gminą Bochnia, od południa z Gminą Łapanów, a od północy z Gminami Kłaj i Biskupice.
• Powierzchnia gminy: 108 km2. Liczba mieszkańców: 18057 (stan na 31 grudnia2020 r).
• Podział terytorialny: 29 wsi
• Gmina Gdów położona jest w południowo - zachodniej części Podgórza Bocheńskiego, wchodzącego w skład Kotliny Sandomierskiej oraz północno - wschodniej części Pogórza Wielickiego, wchodzącego w skład Pogórza Zachodnio Beskidzkiego.
• Na północ od rzeki Raby napotykamy obszar równinny, zaś część gminy należąca do Pogórza Wielickiego charakteryzuje się wyżynno-pagórkowatym ukształtowaniem terenu.

III.GMINA GDÓW DZISIAJ

• Gmina Gdów położona jest w środkowej części Województwa Małopolskiego. Położenie gminy Gdów u stóp Beskidu Wyspowego, na obszarze malowniczej doliny rzeki Raby, w niewielkiej odległości od Krakowa powoduje, że obszar gminy rozwija się turystycznie i rekreacyjnie. Wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowo- kulturowe, w tym zabytki, miejsca wyrobu rękodzieła, oraz wytwarzania tradycyjnej i ekologicznej żywności, liczne wydarzenia kulturalne - są magnesem przyciągającym rzesze turystów z pobliskiego Krakowa oraz województwa małopolskiego, a także nowych mieszkańców. Tu znajdują tereny wprost idealne dla turystów preferujących aktywny wypoczynek.
• Bardzo atrakcyjne miejsca położone w niewielkiej odległości od Raby, urozmaicona rzeźba terenu, urokliwe polany i lasy, akweny wodne dla miłośników wędkarstwa, szlaki piesze i rowerowe zachęcają do wypoczynku i korzystania z bogatej oferty. Dobrze rozwinięta baza noclegowa i gastronomiczna oferująca wyśmienitą kuchnię gwarantuje wysoki poziom usług wszystkim spragnionym kontaktu z naturą.
• Na terenie gminy zameldowanych jest ponad 18 000 mieszkańców. Warto dodać, że występuje tu dodatnie saldo migracji i dodatni przyrost naturalny, co świadczy o atrakcyjności tego ternu i otwartości mieszkańców.
• Gmina Gdów to wyjątkowe miejsce do spędzenia urlopu, weekendu czy choćby popołudnia. Pobyt tutaj to doskonały sposób na nudę i urozmaicenie wolnego czasu. Z dala od zgiełku miast, obcując w ciszy z naturą, podziwiając krajobrazy można oderwać się od codziennych spraw i po prostu wypocząć.